ประเทศไทยกำลังเผชิญสถานการณ์ประชากรที่เปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในปี 2567 อย่างน่าตกใจ โดยจำนวนเด็กเกิดใหม่ต่ำสุดในประวัติศาสตร์ เพียง 462,240 คน น้อยกว่าผู้เสียชีวิต 109,406 คน ส่งผลให้ประชากรลดลงต่อเนื่องเป็นปีที่ 4 และเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ ประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปเพิ่มขึ้นเกิน 20 % ของประชากรทั้งหมด ทำให้ประเทศไทยต้องเผชิญกับอัตราส่วนพึ่งพิงทางอายุที่เพิ่มสูงขึ้น ซึ่งอาจกระทบต่อระบบเศรษฐกิจและสังคมในระยะยาว
ทางรอดในวิกฤติ 5 แนวทาง เพื่ออนาคตประเทศไทย
สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล ชี้ให้เห็นว่า ประเทศไทยสามารถพลิกวิกฤติ เป็นโอกาสผ่าน 5 แนวทาง
- ส่งเสริมบทบาทผู้สูงอายุและผู้หญิงในแรงงาน การปรับปรุงสภาพแวดล้อมการทำงานเพื่อให้ทั้งสองกลุ่มสามารถมีส่วนร่วมอย่างเต็มที่เป็นสิ่งจำเป็น ลดการมองว่าผู้สูงอายุเป็นผู้พึ่งพิง และเพิ่มการมีส่วนร่วมทางสังคม
- การลงทุนในเด็กและครอบครัว การสนับสนุนด้านการศึกษา สุขภาพ และสวัสดิการที่เพียงพอ รวมถึงการลดความเครียดทางเศรษฐกิจในครอบครัว จะช่วยกระตุ้นให้เกิดการเลี้ยงดูบุตรในเชิงคุณภาพ
- แรงงานข้ามชาติและการย้ายถิ่นทดแทน การนำเข้าแรงงานข้ามชาติที่มีทักษะสามารถช่วยชดเชยแรงงานที่ลดลงและเพิ่มศักยภาพของประเทศ
- เทคโนโลยีและปัญญาประดิษฐ์ (AI) ใช้เทคโนโลยีเพื่อเพิ่มผลิตภาพแรงงานและสนับสนุนการพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืน
- การพัฒนาเพื่อความยั่งยืน (SDGs) ใช้วิกฤตประชากรเป็นโอกาสในการปรับปรุงสิ่งแวดล้อมและการดำเนินชีวิตให้ยั่งยืนมากขึ้น
ทัศนคติของสังคมไทย เด็กเกิดน้อย เป็นวิกฤติของประเทศ
การสำรวจความเห็นประชาชนไทย อายุ 18 ปีขึ้นไป จำนวน 1,042 คน โดยสถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล พบว่า 71% ของคนไทยมองว่าปัญหาเด็กเกิดน้อยเป็นวิกฤตของประเทศ แต่มีเพียง 44% ที่สนับสนุนนโยบายส่งเสริมการเกิด โดยเฉพาะกลุ่มผู้หญิงที่แสดงการสนับสนุนน้อยกว่าผู้ชาย (42% ต่อ 52%) ในขณะเดียวกัน 66% เห็นด้วยกับการปรับนิยามผู้สูงอายุจาก 60 ปีเป็น 65 ปี และ 64% สนับสนุนการขยายอายุเกษียณ
“พินัยกรรมชีวิต” นโยบายเพื่อความสง่างามในช่วงท้าย
อีกหนึ่งนโยบายที่มีความสำคัญในยุคสังคมสูงวัย คือ “พินัยกรรมชีวิต” (e-Living Will) ซึ่งช่วยให้ประชาชน โดยเฉพาะผู้สูงอายุ สามารถวางแผนการรักษาตามความต้องการในวาระสุดท้ายของชีวิต ตาม พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550 มาตรา 12 เพื่อลดความขัดแย้งในครอบครัว และรักษาศักดิ์ศรีของชีวิตในช่วงท้ายได้อย่างสง่างาม
หากประเทศไทยไม่ดำเนินมาตรการที่ชัดเจน ประชากรอาจลดลงเหลือเพียง 40 ล้านคนภายใน 50 ปีข้างหน้า นโยบายเชิงรุก เช่น การส่งเสริมการเกิด การสนับสนุนแรงงานข้ามชาติ และการใช้เทคโนโลยี จะเป็นกุญแจสำคัญในการรับมือกับสังคมสูงวัยและสร้างความมั่นคงให้กับอนาคตของประเทศ.