วิเคราะห์สาเหตุ อาคาร สตง. พังถล่ม จุดเริ่มจากปล่องลิฟต์ เสาชั้นบน ระเบิด

เหตุการณ์แผ่นดินไหวเมื่อวันที่ 28 มีนาคม 2568 ที่ผ่านมา ทำให้อาคารของสำนักงานตรวจเงินแผ่นดินที่กำลังก่อสร้างอยู่ พังถล่มลงมาอย่างสิ้นเชิงนั้น ปัจจุบันหลายฝ่ายกำลังค้นหาสาเหตุที่แท้จริงของการพังถล่มของอาคารหลังนี้ เนื่องจากเป็นอาคารเพียงหลังเดียวที่ถล่มลงมา 

ศ.ดร.อมร พิมานมาศ นายกสมาคมวิศวกรโครงสร้างแห่งประเทศไทยและอาจารย์ประจำคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ให้ความเห็นว่า จากภาพวีดีโอที่บันทึกการถล่มจากหลายๆมุม ในจังหวะเวลาเดียวกัน พบว่า จุดเริ่มต้นของการถล่มเกิดขึ้นบริเวณปล่องลิฟต์ด้านหลังของอาคารก่อน จากนั้นทำให้เสาชั้นบนเกิดการระเบิด แล้วตามมาด้วยการระเบิดของเสาชั้นล่าง (เสาสูง) ทำให้อาคารทั้งหลังพังถล่มลงมาในแนวดิ่งอย่างสิ้นเชิง ด้วยน้ำหนักมหาศาลของตัวอาคารเอง

การที่ผนังปล่องลิฟต์ เกิดการพังทลายก่อนเป็นประเด็นที่เหนือความคาดหมาย เนื่องจากปล่องลิฟต์เป็นส่วนที่รับน้ำหนักหลักของโครงสร้าง ผนังปล่องลิฟต์ทำจากคอนกรีตเสริมเหล็ก โดยใช้คอนกรีตกำลังอัดสูงจึงควรเป็นส่วนที่แข็งแรงของอาคาร แต่กลับกลายเป็นจุดเริ่มต้นของการพังถล่ม ซึ่งเป็นเรื่องที่ไม่ปกติ

ปล่องลิฟต์ถล่ม เปิดข้อสันนิษฐานหลายสาเหตุ

1. ตำแหน่งของปล่องลิฟต์ซึ่งวางอยู่ทางด้านหลังของอาคาร ทำให้เกิดสภาพความไม่สมมาตรในการต้านแรง อาคารจึงเกิดการบิดตัวและนำไปสู่การถล่มได้

2. มีการเปลี่ยนแปลงแบบก่อสร้างโดยการปรับความหนาของผนังปล่องลิฟต์ลงจาก 30 ซม. เหลือ 25 ซม. ในบางผนัง (ข้อมูลจากทาง สตง. ที่นำเสนอต่อคณะกรรมการธิการติดตามงบประมาณของสภาผู้แทนราษฎร)

3. กำลังวัสดุ เช่น คอนกรีตว่ามีค่ากำลังอัดตามที่ออกแบบหรือไม่ ทราบว่ามีการเก็บตัวอย่างไปแล้วแต่ยังไม่มีการรายงานผลกำลังอัดออกมา ส่วนเหล็กเสริมได้มีการนำชิ้นตัวอย่างไปทดสอบบางส่วนแล้ว

4. ปัจจัยอื่นๆ เช่น ฐานรากทรุด เครนที่ตั้งอยู่บนปล่องลิฟต์ เกิดแรงเหวี่ยงกระทำต่อผนังปล่องลิฟต์ แรงแผ่นดินไหวมากเกินกว่าที่กำหนดในมาตรฐานหรือไม่ เป็นต้น

จากสาเหตุปัจจัยเหล่านี้ ทำให้ยังไม่มีข้อสรุปว่า การถล่มเกิดขึ้นจากการออกแบบ หรือการก่อสร้าง หรือเกิดจากปัจจัยอื่นๆ ศ.ดร.อมร พิมานมาศ อธิบายว่า การที่จะระบุว่าสาเหตุการถล่มของอาคารเกิดจากความผิดพลาดในขั้นตอนการออกแบบ หรือการก่อสร้าง หรือปัจจัยอื่นๆ นั้น สามารถกระทำได้โดยการสร้างแบบจำลองโครงสร้างแบบ 3 มิติ (3D Structural model) ของอาคารหลังนี้ให้เสมือนจริงที่สุด โดยการใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์วิเคราะห์โครงสร้าง ทั้งนี้จะต้องทำแบบจำลองไว้ 2 แบบเพื่อนำมาเปรียบเทียบกัน ดังนี้

1. แบบจำลองที่ 1 สร้างขึ้นตามแบบที่ออกแบบ (Design drawings) โดยกำหนดคุณสมบัติของวัสดุ ความหนาและปริมาณเหล็กเสริมตามที่ออกแบบ 

2. แบบจำลองที่ 2 สร้างขึ้นตามแบบก่อสร้างหรือแบบที่สร้างจริง (Show drawings หรือ As-built drawings) โดยกำหนดคุณสมบัติวัสดุ เช่นคอนกรีตจากค่าที่ทดสอบจริง กำหนดความหนาและปริมาณเหล็กเสริมตามที่ก่อสร้างจริง ที่ได้มีการขอแก้ไขแบบ

จากนั้นทำการวิเคราะห์แบบจำลองโครงสร้างทั้งสอง โดยใช้คลื่นแผ่นดินไหวที่วัดได้จริง และดูผลการตอบสนองของแบบจำลองโครงสร้างในคอมพิวเตอร์ หากแบบจำลองที่ 1 ไม่ผ่านแสดงว่ามีปัญหาในขั้นตอนการออกแบบ แต่หากแบบจำลองที่ 1 ผ่านแต่แบบจำลองที่ 2 ไม่ผ่าน แสดงว่ามีปัญหาเกิดขึ้นในขั้นตอนก่อสร้าง 

ศ.ดร.อมร พิมานมาศ กล่าวต่อไปว่า การวิเคราะห์เปรียบเทียบแบบจำลองทั้งสอง จะทำให้เห็นถึงความแตกต่างระหว่างการออกแบบและการก่อสร้างได้ ซึ่งเป็นข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่น่าเชื่อถือกว่าการคาดเดา เนื่องจากสามารถอธิบายพฤติการถล่มของอาคารหลังนี้ในเชิงตัวเลขได้

ทั้งนี้การวิเคราะห์ดังกล่าวจะต้องดำเนินการโดยผู้เชี่ยวชาญด้านวิศวกรรมโครงสร้างและแผ่นดินไหว ดังนั้นในขั้นตอนนี้ จึงยังไม่ควรสรุปสาเหตุใดๆ จนกว่าจะได้ผลวิเคราะห์ในรายละเอียดตามข้างต้นเสียก่อน.